فلج مغزی به اختلالات حرکتی گفته میشود که وضعیت بدن را تغییر میدهد و مشکلاتی را برای فرد مبتلا ایجاد میکند. در این مطلب قصد داریم در مورد علت ایجاد کننده فلج مغزی صحبت کنیم و راههای درمان این عارضه را شرح دهیم. پس با ما همراه باشید و از اطلاعات کامل این مطلب استفاده کنید.
فلج مغزی چیست؟
فلج مغزی یا cerebral palsy اختلالات حرکتی پیشرونده هستند که میزان تون عضلانی و وضعیت بدن را تحت تاثیر قرار میدهند. این اختلال به دلیل ناهنجاریهای مادرزادی یا آسیبهایی که در مراحل تکامل به مغز وارد شده ایجاد میشود. دکتر فلج مغزی برای درمان کودکان مبتلا به فلج مغزی مجموعهای از روشهای دارو درمانی، گفتاردرمانی، مشاورههای تغذیهای، فیزیوتراپی را به کار میگیرد تا بتواند وضعیت بیمار را بهبود بخشد.
علت فلج مغزی چیست؟
برخی از بیماریها یا عارضهها موجب آسیب به مغز و ابتلا به فلج مغزی میشود که در ادامه به آنها اشاره میکنیم. این عوامل را میتوان به دورانهای مختلف زندگی یعنی به زمان قبل از تولد یا بعد از آن تقسیم کرد.
- علت فلج مغزی قبل از تولد
برخی از موارد در زمان جنینی باعث میشود رشد و تکامل مغز با مشکل مواجه شود و نوزاد با فلج مغزی متولد شود. به طور مثال شایعترین موردی که میتواند موجب رشد غیر طبیعی و اختلال در حرکت کودکان میشود جهشهای ژنتیکی است. همچنین عفونتهای ویروسی که مادر در زمان بارداری به آن مبتلا میشود بر رشد جنین تاثیر میگذارد.
- علت فلج مغزی حین تولد
هنگام تولد از اوقات با اهمیتی است که مشکلات حین آن ممکن است باعث شود جنین دچار فلج مغزی شود. به طور مثال اگر شرایط زایمان به گونهای باشد که اکسیژن کافی به نوزاد در حال تولد نرسد، ممکن است نوزاد دچار فلج مغزی شود. همچنین خونریزی مغزی در نوزاد یا سکته مغزی هم از عوامل دیگری است که موجب اختلال در فعالیت طبیعی مغزی میشود.
برخی از عوامل هنگام تولد خطر ابتلا به فلج مغزی را بالا میبرد، مثلا اگر نوزاد به جای اینکه با سر متولد شود از پا خارج شود، یا در مواردی که نوزاد نارس به دنیا میآید یا اینکه وزن کمی دارد، حتی در موارد چند قلویی احتمال ابتلا به فلج مغزی و مشکلات وابسته به آن بیشتر میشود. از عوامل دیگری که نشان میدهد یک کودک هنگام تولد در معرض خطر ابتلا به فلج مغزی است، پایین بودن نمره آپگار است. در بدو تولد ارزیابی سلامت جسمانی کودکان با نمره آپگار انجام میشود و اگر کودک در این ارزیابی ضعیف باشد، با احتمال بیشتری درگیر فلج میشود.
- علت فلج مغزی بعد از تولد
تا زمانی که مغز نوزاد آسیب پذیر است باید از ضربه و آسیب محافظت شود. چون در صورت وارد شدن ضربه به مغز امکان ابتلا به فلج مغزی وجود دارد.
انواع فلج مغزی کدام است؟
فلج مغزی بر اساس میزان آسیبی که به بیمار میزند انواع مختلفی دارد. البته این نکته را هم در نظر داشته باشید که تشخیص نوع فلج مغزی باید بعد از دو سالگی انجام شود و قبل از آن امکانپذیر نیست.
- فلج مغزی اسپاستیک
شایعترین نوع فلج مغزی، فلج اسپاستیک است. کسانی که به این عارضه مبتلا میشوند در قشر سر ضایعه دارند و همین امر باعث سفت شدن عضلات آنها میشود. انواع فلج مغزی اسپاستیک با توجه به شدت عارضه تقسیمبندی میشود.
- فلج مغزی اسپاتیک دیپلژیا: در این فلج مغزی عضلات قدرت حرکتی ندارند و والدین به سختی میتوانند کمر یا دست و پای کودک را خم و راست کنند. در این عارضه هر دو اندام تحتانی درگیر میشود و پاهای کودک هنگام راه رفتن ضربدری میشود.
- فلج مغزی همیپلژی اسپاتیک: کسانی که در ابتلا به فلج مغزی فقط یک سمت بدن آنها درگیر باشد به همیپلژی اسپاتیک مبتلا هستند. البته در این عارضه اندامهای فوقانی بیشتر درگیر میشوند.
- فلج مغزی کوادری پلژی
در این نوع فلج مغزی هم اندام فوقانی و هم تحت تحتانی درگیر میشود، علاوه بر آن عضلات دهان و زبان هم درگیر عارضه میشوند.
- فلج مغزی آتتوئید
فلج مغزی آتتوئید یا دیسکینتیک نسبت به فلج اسپاستیک فراوانی کمتری دارد و در آن عقدههای قاعده مغز آسیب میبینند. علائم فلج مغزی در کودکان مبتلا به نوع آتتوئید حرکات غیر ارادی و مکرر است.
- فلج مغزی آتاکسیک
فراوانی بروز فلج آتاکسیک نسبت به انواع دیگر فلج مغزی کمتر است و به واسطهی آن مخچه آسیب میبیند. کسانی که درگیر این عارضه میشود نمیتوانند تعادل داشته باشند و به صورت ناپایداری راه میروند. این افراد در انجام دادن کارهایی که نیاز به دقت زیادی دارد دچار مشکل میشوند.
- فلج مغزی مخلوط
همانطور که از نام این فلج مشخص است مخلوطی از فلج اسپاستیک و آتتوئید است. کسانی که درگیر این عارضه میشوند به طور کامل فلج را تجربه نمیکند چون بعضی از عضلات آنها سفت و برخی دیگر شل میشود. اما همچنان مانند سایر افراد حرکات غیر ارادی دارند.
علائم فلج مغزی شامل چه مواردی است؟
با توجه به اینکه آسیبهای فلج مغزی زمان رشد به مغز نابالغ وارد میشود علائم و نشانههای آن در دوران نوزادی یا سنین پیش دبستانی ظاهر میشوند. مبتلایان به این بیماری نمیتوانند عضلات و اندامها را به طور طبیعی حرکت دهند و اگر به عکس بچه های فلج مغزی نگاه کنید میتوانید متوجه این مشکل شوید.
چون درگیر شلی یا سفتی اندامها میشوند و حالت بدن آنها غیر طبیعی است. به این ترتیب دامنهی حرکتی آنها کاهش پیدا میکند و حتی ممکن است حرکتهای غیر ارادی داشته باشند. این موارد جزو علائم فلج مغزی خفیف است. اما این علائم میتواند شدیدتر هم باشد. علائم فلج مغزی در بزرگسالان و کودکان میتواند شامل اختلال در غذا خوردن و بلعیدن غذا هم میشود و کسانی که به این عارضه مبتلا میشوند مشکلاتی را تجربه میکنند. به جز این موارد باید عدم تعادل عضلات چشم هم اشاره کرد. زیرا اغلب مبتلایان قدرت تمرکزی بر یک شی خاص ندارند.
میزان هوش در افراد مبتلا به فلج مغزی با هم تفاوت دارد. برخی از مبتلایان هوش نرمال یا طبیعی دارند درحالیکه برخی دیگر از مبتلایان درگیر ناتوانی ذهنی میشوند و به کمک اطرافیان نیاز پیدا میکنند. دکتر فلج مغزی کودکان به والدین توصیه میکند درمانهای حمایتی فلج مغزی را جدی بگیرند تا محدودیتهای حرکتی کودک را بهبود دهند.
راههای تشخیص فلج مغزی چیست؟
پزشک برای تشخیص فلج مغزی قبل از هر چیز تاریخچه بالینی بیمار را بررسی میکند و از والدین در مورد عفونتها و بیماریهایی که کودک به آن مبتلا بوده سوال میکند. همچنین در مورد صدمات و آسیبهای که احتمالاً به سر او وارد شده پرس و جو میکند. در نهایت پزشک برای تشخیص دقیقتر فلج مغزی از آزمایشاتی استفاده میکند که شامل موارد زیر است:
- آزمایش خون
- آزمایش ژنتیک
- الکتروانسفالوگرام EEG
- سیتی اسکن
- ام آر ای
راههای درمان فلج مغزی چگونه است؟ انواع درمان فلج مغزی
درمان فلج مغزی با شیوههای مختلفی انجام میشود تا بیمار از لحاظ حرکتی حمایت شود و با تقویت عضلات بتواند تا حدی حرکاتی را انجام دهد. شیوههای مختلف درمانی فلج مغزی شامل موارد زیر است.
- درمان فلج مغزی با دارودرمانی
دارو درمانی به عنوان درمان قطعی فلج مغزی شناخته نمیشود، چون نقش محدودی در درمان بیماری دارد. داروهایی که برای درمان فلج مغزی کودکان به کار میرود شامل تزریقات سم بوتولینوم است که میتواند عضلات را شل کند. همچنین پزشک از داروهای آرامبخش هم برای شل کردن عضلات استفاده میکند. برای کودکانی هم که در اثر ابتلا به فلج مغزی به صرع مبتلا شوند میتوان داروی ضد تشنج تجویز کرد تا عارضههای بیماری کمتر بروز کند.
- درمان فلج مغزی با جراحی
جراحی روش معمول درمان فلج مغزی نیست، اما در مواردی با توجه به میزان انقباض عضلات یا نوع انقباضها میتوان از عمل جراحی استفاده کرد. در واقع با جراحی اندامها و مفاصل آسیب دیده ، میزان انعطافپذیری آنها افزایش پیدا میکند و بیمار میتواند کنترل بیشتری روی آن داشته باشد.
- درمان فلج مغزی با فیزیوتراپی
مهمترین بخش درمان فلج مغزی مربوط به درمانهای حمایتی است که میتوانند میزان انقباضات عضلات و ناهنجاریها را کاهش دهند. فیزیوتراپیست از تمرینهایی کمک میگیرد تا دامنه حرکتی بیمار افزایش پیدا کند و بتواند با قدرت بیشتری دست و پا را حرکت دهد.
تکنیکهای مختلفی که در فیزیوتراپی مورد استفاده قرار میگیرد با ورزش کردن یا بریس و تجهیزات دیگر انجام میشود. همچنین فیزیوتراپیست این حرکتها را به والدین هم آموزش میدهد تا بتوانند در منزل برخی از این حرکتها را انجام دهند و مشکلات کودک را به حداقل برسانند.
- درمان فلج مغزی با کاردرمانی
کاردرمانی نیز بخش دیگری از فعالیتهای حمایتی است و در آن با استفادهی بهینه از حرکتهای معمول روزمره دامنهی حرکتی بیمار افزایش پیدا میکند و مهارتهایی را یاد میگیرد تا بتواند حدی از استقلال را در کارهایش به دست بیاورد. علاوه بر این موارد متناسب با میزان آسیب کودک، ممکن است لازم باشد از گفتاردرمانگر و مددکار اجتماعی هم برای حل مشکلات ارتباطی کودک کمک گرفته شود تا رفتارهایش تکامل پیدا کنند و بتواند ارتباط موثرتری برقرار کند.
- درمان فلج مغزی با طب سنتی
درمانهای طب سنتی میتواند علائم فلج مغزی در بزرگسالان را کاهش دهد اما نمیتواند بیماری را به طور کامل درمان کند. به طور مثال در این روش میتوان با استفاده از روغنهای گیاهی نظیر اسطوخودوس ماهیچهها را ماساژ داد تا اسپاسم در آنها کمتر شود. روغن نعنا هم میتواند به عنوان یک مسکن و آرام بخش استفاده شود تا فلج مغزی در بزرگسالان و کودکان درمان شود.
از آنجا که فلج مغزی یک اختلال حرکتی است که از اوایل زندگی شروع می شود، والدین ممکن است در مورد دادن داروهای با عوارض جانبی بالقوه مضر به فرزندان خود مردد باشند. روی آوردن به درمان های طبیعی و کم خطر طب سنتی برای فلج مغزی ممکن است راهی برای پیش بردن آن باشد.
۷ تا از بهترین داروهای طبیعی برای فلج مغزی
درمان های طبیعی می توانند علائم فلج مغزی مانند درد، اسپاستیسیتی و استرس را تسکین دهند. ما لیستی از ۷ درمان طبیعی را که می توانند پیشرفت جسمی و ذهنی را در افراد مبتلا به فلج مغزی بهبود ببخشند، تهیه کرده ایم.
۱- روغن ها
- روغنهای اساسی روغنهای غلیظ استخراج شده از گیاهان هستند.
- می توان آنها را روی پوست ماساژ داد یا استنشاق کرد تا فواید درمانی داشته باشد.
- رایحه درمانی به تحریک هیپوتالاموس، تنظیم کننده هورمون ها کمک می کند.
- روغنها به عنوان یکی از روش های طب سنتی فلج مغزی قطعاً ارزش امتحان را دارند زیرا نسبتاً مقرون به صرفه هستند و خطر عوارض جانبی آنها بسیار کم است.
- روغن اسطوخودوس برای خاصیت آرام بخشی، ضد افسردگی، تسکین دهنده درد و تقویت کننده اعصاب بسیار مورد استفاده قرار می گیرد.
- روغن نعناع می تواند به تحریک مغز برای بهبود حافظه و تمرکز کمک کند.
- هنگام ماساژ بر روی پوست، به آرامش اعصاب و تسکین درد کمک می کند.
۲- رژیم غذایی
- آنچه شما می خورید، عامل مهمی در احساس و عملکرد بدن شما دارد.
- بسیاری از افراد مبتلا به فلج مغزی دچار اختلالات شناختی (۵۰٪) و مشکلات سوء هاضمه هستند.
- غذاهای حاوی اسیدهای چرب امگا ۳ مانند ماهی قزل آلا و گردو به عملکرد سالم مغز کمک می کنند. آنها همچنین عوامل ضد التهابی هستند که به کاهش خطر بیماری کمک می کنند.
- پروبیوتیک ها را می توان در غذاهای تخمیر شده مانند ماست و سرکه سیب یافت. آنها با افزایش باکتری های سالم در روده، سلامت هضم را تقویت می کنند.
- همچنین نوشیدن چای های گیاهی می تواند به تنظیم خلق و خو و سطح انرژی کمک کند.
ببینید بهترین مواد غذایی برای افزودن به رژیم غذایی فلج مغزی کدامند؟
۳- تمرین
- به دلیل اختلال در تحرک، کودکان مبتلا به فلج مغزی نسبت به کودکان دیگر فعالیت کمتری دارند.
- حرکت برای جلوگیری از عدم استفاده از عضلات و حفظ گردش خون ضروری است.
- فعالیت بدنی به کشش عضلات کوتاه شده، تقویت عضلاتی که کمتر استفاده می شوند و افزایش دامنه حرکات مفاصل کمک می کند.
- تمرینات سرگرم کننده را برای کودکان مبتلا به فلج مغزی کشف کنید.
۴- یوگا
- یوگا یک تمرین ایده آل برای افراد مبتلا به فلج مغزی است زیرا شامل تنفس عمیق، مراقبه و وضعیت دهی بدن در یک فعالیت واحد است.
- تنفس عمیق به شما اطمینان می دهد که مقدار زیادی اکسیژن به بدن منتقل می شود که به عملکرد سالم سلول ها کمک می کند.
- مدیتیشن به شما کمک می کند افکار خود را مرتب کنید تا استرس و اضطراب کمتری داشته باشید. همچنین به شما در ایجاد انرژی مثبت کمک می کند.
- ژست هایی که در یوگا انجام می شود آسانا نامیده می شود. آنها برای تقویت جریان انرژی در بدن طراحی شده اند.
- این آساناها دارای دشواری هایی هستند و به کشش و تقویت عضلات به آرامی کمک می کنند.
۵- سرما و گرما درمانی
- سرما باعث مهار و گرما باعث ریلکس رشدن عضلات اسپاستیک می شود.
- اگرچه این اثرات کوتاه مدت است، اما هم سرما درمانی و هم گرم درمانی می توانند به افراد مبتلا به فلج مغزی کمک کنند تا تون بالای عضلات خود را کنترل کنند.
- سرما درمانی برای کاهش تورم و التهاب ایده آل است. این باعث انقباض رگ های خونی شده که منجر به کاهش جریان خون در محل درد و بی حس شدن درد می شود.
- در مقابل، گرما درمانی برای تقویت گردش خون و آرامش عضلات اسپاستیک بهتر است.
۶- ماساژ درمانی
ماساژ درمانی یک روش درمانی محبوب است که برای ریلکسیشن و افزایش آرامسازی عضلات با تون بالا استفاده می شود.
ماساژ برای افراد مبتلا به فلج مغزی ایده آل است زیرا می تواند برای درمان علائم CP مانند علائم زیر مفید باشد:
- اسپاستیسیتی
- گردش خون ضعیف
- اضطراب
- درد
- دامنه حرکتی محدود شده
ماساژ شامل آرامسازی عضلات سفت با دست برای تقویت تحرک و سلامت ذهنی است.
۷- نمک اپسوم
- نمک اپسوم به عنوان سولفات منیزیم نیز شناخته می شود.استحمام در نمکهای اپسوم ممکن است به تسکین درد و التهاب ناشی از فلج مغزی کمک کند.
- در یک مطالعه، زنان بارداری که در معرض خطر زایمان زودرس بودند (علت شایع فلج مغزی) که به آنها سولفات منیزیم داده شد، نسبت به گروه دارونما میزان تولد کودکان فلج مغزی به طور قابل توجهی پایین بود.
- خیساندن بدن در حمام نمکی اپسوم به تسکین التهاب، کاهش استرس و رفع یبوست کمک می کند.
۱۲ تمرین کاربردی برای توانبخشی دست کودکان فلج مغزی
اطلاع از داروهای طبیعی برای فلج مغزی
درمان های طبیعی می توانند به همان اندازه داروهای شمیایی موثر باشند، اما این بدان معنا نیست که برای همه مفید خواهد بود. با این حال ارزش این را دارد که قبل از اقدام به مصرف داروهای شمیایی امتحان کنید زیرا نسبتاً مقرون به صرفه هستند و حداقل خطر را دارند. درمان های طبیعی برای فلج مغزی باعث سلامت کلی می شود و برای استفاده طولانی مدت بی خطر است.
بسیاری از این گزینه ها (مانند مصرف یک رژیم غذایی غنی از مواد مغذی و ورزش منظم) مواردی هستند که قبلاً باید برای بهبود سلامتی خود انجام دهید. یکی دیگر از روشهای توصیه شده در طب سنتی برای درمان فلج مغزی، استفاده از حمام نمک است. نمک اپسوم خاصیتی دارد که به واسطهی ان میزان درد و التهاب در عضلات بدن کودکان کاهش پیدا میکند و از طرف دیگر استرس را هم کم میکند. همچنین در کودکانی که در اثر این بیماری دچار یبوست شده باشند با استفاده از حمام نمک اپسوم مشکل رفع میشود.
عوارض فلج مغزی شامل چه مواردی است؟
طول عمر کودکان فلج مغزی کوتاه نمیشود و ممکن است تا مدت طولانی به زندگی خود ادامه دهند. اما این بیماری با عارضههایی همراه است و کیفیت زندگی را مختل میکند. موارد زیر جزو عوارض فلج مغزی در بزرگسالان و کودکان است.
- کوتاه شدن بافت عضلانی
یکی از عوارض فلج مغزی در افراد مختلف کنتراکچر یا انقباض است که در آن بافت عضلانی به دلیل سفت شدن و اسپاسم کوتاه میشود. به این ترتیب با کوتاه شدن بافت عضله، رشد استخوان مهار میشود و استخوانها خم میشوند، در نتیجه شکل مفاصل تغییر میکند. حتی ممکن است عارضه به قدری شدید باشد که موجب ایجاد دررفتگی هم شود.
- سو تغذیه در اثر فلج مغزی
یکی از مشکلات شایعی که در افراد مبتلا به فلج مغزی یا CP بروز میکند این است که به دلیل مشکلات بلع و غذاخوردن این افراد نمیتوانند تغذیه کافی داشته باشند و در نتیجه دچار سوتغذیه میشوند. به همین دلیل برای پیشگیری از این عارضه برخی از کودکان مبتلا با لوله تغذیه میشوند تا مواد مورد نیاز بدن را دریافت کنند.
- اختلال در سلامت روان و فلج مغز
یکی از مشکلات شایعی که برای بیماران مبتلا به فلج مغزی پیش میآید مشکلات سلامت روان است. چون اغلب این افراد به دلیل مشکل حرکتی که دارند درگیر انزوای اجتماعی میشوند و همین امر موجب ایجاد افسردگی یا پرخاشگری در آنها میشود. به همین دلیل توجه به سلامت روان بیماران فلج مغزی یکی از موارد با اهمیتی است که در درمان باید به آن توجه شود.
- بیماری قلبی و ریوی در اثر فلج مغز
از عوارض دیگری که بیماران فلج مغزی به آن مبتلا میشوند بیماریهای قلبی یا مشکلاتی در تنفس است که میتواند علاوه بر محدود کردن توانمندی فرد جان او را هم به خطر بیندازد.
- مشکلات مربوط به استخوان و فلج مغز
با توجه به اینکه در اثر ابتلا به فلج مغزی میزان فشار بر استخوانها زیاد میشود ممکن است بیماران درگیر عوارضی مانند استئوآرتریت و استئوپنی یا ترکم استخوان کم شوند.
چگونه از بروز فلج مغزی پیشگیری کنیم؟
با توجه به علتهایی که برای ابتلا به فلج مغزی نام بردیم، متوجه میشویم هیچ روش قطعی برای پیشگیری از ابتلا به فلج مغزی وجود ندارد و فقط راههایی را میتوانیم برای کم کردن خطر ابتلا پیشنهاد دهیم. این راهها بر حفظ سلامت مادر و جنین تاکید دارند و با کم کردن عوارض بارداری باعث میشوند احتمال ابتلا به فلج مغزی در جنین و نوزادان کاهش پیدا کند. به همین دلیل به خانمها باردار توصیه میشود موارد زیر را رعایت کنند.
- واکسیناسیون در برابر بیماریهایی مانند سرخجه قبل از بارداری از بروز عفونت و متعاقب آن آسیب به مغز جنین جلوگیری میکند. به همین دلیل خانمها قبل از بارداری حتما باید به این مورد توجه کنند.
- خانمها در دوران بارداری باید مراقبتهای پزشکی و مامایی را جدی بگیرند تا خطری سلامتی نوزاد را تهدید نکند. زیرا به جز بیماری و ابتلا به عفونت عواملی که منجر به زایمان زودرس میشود هم باید کنترل شود.
- مصرف نوشیدنیهای حاوی الکل، سیگار کشیدن یا مصرف خودسرانه داروها از عوامل دیگری است که به مغز جنین آسیب میزند و احتمال ابتلا به فلج مغزی را بالا میبرد.
- برای حفاظت کودکان از ابتلا به فلج مغزی در سالهای اول تولد لازم است به دقت از آنها مواظبت شود. به این منظور باید شرایطی را فراهم کنید که احتمال افتادن آنها از تخت به حداقل برسد، هنگام دوچرخه سواری حتما کلاه ایمنی داشته باشند. همچنین مواظب باشید نوزاد از بغل شما سر نخورند و زمین نیفتند.
چه زمانی برای درمان سی پی (فلج مغزی) به پزشک مراجعه کنیم؟
والدین باید به مشکلاتی که کودک در مراحل رشد تجربه میکند توجه کند. درصورتیکه هر کدام از علائم زیر بروز کرد باید هر چه سریعتر به پزشک مراجعه کنید.
- مشکلات بلع
- اختلال در گفتار
- عدم تعادل عضلات چشم
- اختلال حرکتی
- از دست دادن آگاهی نسبت به محیط اطراف
تغذیه بیماران دچار به فلج مغزی ( سی پی ) به چه شکل هست؟
کودکان فلج مغزی اغلب در گرفتن وزن مناسب با مشکل روبرو هستند. والدین آنها باید با راههایی برای پوشش رژیم غذایی فرزندانشان آشنا باشند. مصرف این موارد در رژیم غذایی آنها برای افزایش طول عمر کودکان فلج مغزی بسیار پیشنهاد میشود:
1- انواع روغنها مانند روغن ذرت، کانولا و مارگارین
2- سبزیجات (در تغذیه کودکان فلج مغزی عامی بسیار مهمی است.)
3- برنج، سیبزمینی، نان، ماکارونی، سبوس گندم وغلات گرم
4- پودر شیر کم چرب
5- کشمش
6- فرنی با آرد برنج
7- خمیر بادام زمینی
8- استفاده از پروتئینها مانند گوشت، پنیر و لوبیا
9- تخم مرغ
10- لبنیات مانند پنیر، شیر و بستنی